مهم ترین علائم بیش فعالی در کودکان چیست؟

بیش فعالی یا اختلال کم‌توجهی–بیش‌فعالی (ADHD) یک اختلال عصبی رشدی شایع در کودکان است که تا دوران بزرگسالی نیز ادامه پیدا می‌کند. علائم بیش فعالی در کودکان قبل از ۱۲ سالگی و بیشتر در زمان ورود آن‌ها به مدرسه بروز پیدا می‌کند؛ البته احتمال این‌که علائم این اختلال در کودکان ۳ ساله نیز بروز پیدا کند، وجود دارد. طبق معیارهای کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-IV) حدود ۵ تا ۷ درصد کودکان و طبق معیارهای سازمان بهداشت جهانی (ICD-10) حدود ۱ تا ۲ درصد از کل کودکان دنیا به این اختلال مبتلا هستند. در ادامه با مهم‌ترین نشانه‌های بیش فعالی در کودکان آشنا خواهید شد.

با مشاهده چه علائمی در کودکان به روانپزشک مراجعه کنیم

تمام روانشناسان و روانپزشکان به والدین توصیه می‌کنند که با علائم و نشانه‌های اختلال بیش فعالی در کودکان به‌خوبی آشنا شوند تا درصورت مشاهده هرگونه علائم در رفتارها و حرکات فرزند خود هرچه زودتر به یک روانپزشک کودک و نوجوان مراجعه‌ کنند. عوامل مختلفی در بروز این نوع اختلال نقش دارند. از مهم‌تربن عوامل می‌توان به عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی و عوامل اعصاب شناختی اشاره کرد.

در سال‌های اخیر به هر کودک پرانرژی که تحرک و جنب‌وجوش زیادی دارد، برچسب بیش‌فعال‌بودن می‌زنند؛ البته سال‌ها پیش که مردم اطلاعات زیادی درباره بیش فعالی نداشتند، کودکان مبتلا به این اختلال را با صفت پرانرژی و پرجنب‌وجوش می‌شناختند. در ادامه این بخش با تعدادی از علائم بیش فعالی در کودکان آشنایتان خواهیم کرد، تا باتوجه‌به آن علائم بتوانید بیش‌فعال بودن یا نبودن فرزند خود را تشخیص دهید.

رفتار متمرکز کودک بر خود

یکی از مهم‌ترین علائم بیش فعالی در کودکان این است که کودک بر خود رفتار متمرکزی ندارد و به‌خوبی نمی‌تواند نسبت به نیازهای خود شناخت پیدا کند. از مهم‌ترین نشانه تمرکز کودک بر خود می‌توان به مشکل در منتظر ماندن برای شروع نوبت بازی با هم‌سن‌وسال‌های خود و قطع حرف‌زدن، بازی کردن و فعالیت‌های دیگران اشاره کرد. این ویژگی‌ها احتمال طردشدن کودک از جمع دوستان و دیگر اجتماعات را افزایش می‌دهد.

آشفتگی عاطفی و نداشتن توانایی برای کنترل احساسات و هیجانات

یکی دیگر از علائم بیش فعالی در کودکان آشفتگی عاطفی و نداشتن توانایی لازم برای کنترل احساسات و هیجانات است. کودکان بیش‌ فعال در بسیاری از مواقع کاملا بدون دلیل خوشحال هستند و گاهی به‌شدت عصبانی می‌‌شوند. رفتارهای ناشی از عدم کنترل احساسات و هیجانات در هر زمان و مکانی از جمله خانه و مدرسه ممکن است که بروز پیدا کند.

نا آرامی و بیقراری مداوم

کودکان بیش فعال لحظه‌ای آرام و قرار ندارند و نمی‌توانند به مدت طولانی در یک جای ثابت قرار بگیرند. در بعضی از مواقع نشستن طولانی روی صندلی برای آن‌ها آنقدر دشوار است که ممکن است حتی صندلی را بشکنند. میزان تحرک، راه رفتن، دویدن، تکان‌خوردن نسبت به کودکان دیگر به مراتب بیشتر است.

انجام بازی‌ های کودکانه با صدای بلند

انجام بازی‌های کودکانه با ایجاد سروصدای بلند یکی دیگر از نشانه‌های بیش فعالی در کودکان محسوب می‌شود. انجام بازی‌های آرام و بی‌صدا برای کودکان مبتلا به اختلال نقص توجه– بیش‌فعالی کار بسیار سخت و دشواری است. آن‌ها به انجام بازی‌های خطرناک، ناهنجار و پرسر و صدا علاقه بیشتری دارند.‌

نا تمام رها کردن کارها

کودکانی که با اختلال بیش فعالی دست و پنجه نرم می‌کنند‌، ممکن است همزمان به انجام کارهای زیادی علاقه‌مند باشند؛ اما آن‌ها قادر نیستند که یک کار به‌صورت کامل به اتمام برسند و به وظایف خود به‌درستی عمل کنند. به‌عنوان مثال یک کودک مبتلا به اختلال ADHD خود را برای نوشتن تکالیف مدرسه‌اش آماده می‌کند و قبل از انجام تکالیف خود، آن را نیمه‌تمام رها کرده و مشغول کار دیگری می‌شود.

عدم تمرکز در برقراری ارتباط چشمی و کلامی

عدم تمرکز یکی دیگر از علائم بیش فعالی در کودکان است. آن‌ها قادر نیستند که با طرف مقابل خود ارتباط چشمی و کلامی برقرار کنند و مدام واکنش‌هایی از خود نشان می‌دهند که مخاطب آن‌ها به‌خوبی می‌تواند به عدم تمرکز آن‌ها پی ببرد.

فراموشی

کودکان مبتلا به بیش فعالی اغلب کودکانی فراموشکار هستند. در واقع فراموشی یکی دیگر از علائم ابتلا به اختلال ADHD محسوب می‌شود. مهم‌ترین علائم فراموشی در کودکان این است که تکالیف مدرسه را انجام نمی‌دهند و جای وسایل و اسباب‌بازی‌های خود را به یاد نمی‌آورند.

خیال‌ پردازی

در برخی از کودکان مبتلا به ADHD علائم این اختلال به‌صورت خیال‌پردازی بروز پیدا می‌کند. آن‌ها سروصدای زیادی ایجاد نمی‌کنند و بدون اعتنا به سایر کودکان و درگیری با آن‌ها و با بی‌توجهی به محیط اطراف خود و با خیره‌شدن به یک نقطه در ذهنشان خیال‌پردازی می‌کنند.

پرهیز از انجام کارهای نیازمند به تلاش ذهنی طولانی، انجام اشتباهات مختلف و عدم پیروی از دستورالعمل‌ها، کم‌حرفی و مشکل در سازماندهی امور نیز از دیگر علائم اختلال بیش فعالی در کودکان به‌شمار می‌روند.

آیا بیش فعالی در کودکان قابل درمان و کنترل است؟

تمام والدین بعد از مشاهده علائم ADHD در فرزند خود به دنبال راهکاری هستند که این اختلال را در کودک خود درمان کنند. درمان بیش فعالی در کودکان به‌ عوامل مختلفی مانند سن کودک مبتلا به ADHD، شرایط سلامت بالینی کودک، سابقه پزشکی کودک، میزان تحمل کودک برای پذیرش روش‌های درمانی و استفاده از دارو، نوع درمان و میزان حمایت والدین آن‌ها بستگی دارد.

از بهترین روش‌های درمان و کنترل بیش فعالی در کودکان می‌توان به مواردی مانند استفاده از تکنیک‌های تمرکز و توجه، مدیتیشن، شنا، دوچرخه‌سواری، ورزش‌های تیمی و فعالیت‌های بدنی، آموزش مهارت‌های مدیریت خشم، ایجاد محیط آرام و سازمان‌یافته، حذف صداها و نورهای شدید، ارتباط با افراد درست و حامی، تفریح، ماساژ، مراجعه به روانپزشک کودکان و مصرف دارو تحت نظر پزشک اشاره کرد.

سخن پایانی

والدینی که با علائم بیش فعالی در کودکان خود مواجه می‌شوند، هر چه سریع‌تر باید فرزند خود را به معتبرترین کلینیک اعصاب و روان ببرند تا مراحل درمان و کنترل بیماری آن‌ها تحت نظر متخصص و بعد از بررسی‌های لازم شروع شود. یکی از بهترین کلینیک‌های اعصاب و روان ایران که برای درمان کودکان مبتلا به ADHD خدمات بسیار مفیدی ارائه می‌دهد، کلینیک پزشک اول است.

در این کلینیک بهترین پزشکان متخصص اعصاب و روان تهران مشغول فعالیت هستند و به والدین کمک می‌کنند که علائم بیش فعالی را در فرزندان خود به میزان زیادی کاهش دهند. خدمات کلینیک پزشک اول شامل سونوگرافی داپلر مغز، نوار مغز (EEG)، نقشه ‌برداری مغز (QEEG)، تحریک مغناطیسی مغز (RTMS)، بیوفیدبک و نوروفیدبک است که از بهترین روش‌های درمانی بدون دارو شناخته می‌شوند تا ضمن گرفتن نتیجه مطلوب در درمان و کاهش علائم بیماری، عوارض ناشی از درمان را تا میزان قابل توجهی کاهش دهند یا به صفر برسانند.